Θεατρολογία Α' Λυκείου - Αρχαία Κωμωδία (Αριστοφάνης)

                  ΑΡΧΑΙΑ ΚΩΜΩΔΙΑ - ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ

Βασικές επισημάνσεις:


- Η κωμωδία έχει την προέλευσή της σε μια χορική εκδήλωση λατρευτικού χαρακτήρα, όπως δηλώνει και η ετυμολογία της λέξης: κωμωδία = ωδή του κώμου (μιας εύθυμης αντρικής συντροφιάς που έχουν πιει, περιφέρονται και ξεφαντώνουν).

- Η αρχαία κωμωδία δεν αντλεί τα θέματά της (όπως η τραγωδία) από τη μυθολογία, αλλά από την πολιτική, κοινωνική και καλλιτεχνική πραγματικότητα της εποχής.

- Χαρακτηριστικά στοιχεία της κωμωδίας είναι:
α. Η ιδιότυπη δομή και η χαλαρή σύνδεση των σκηνών.
β. Η ευρηματική πλογή.
γ. Ο καθοριστικός ρόλος του χορού.
δ. Η αθυροστομία, οι δηκτικές προσωπικές επιθέσεις, οι αποστροφές προς το κοινό.
ε. Η απαράμιλλη γλωσσική και μετρική ποικιλία.

- Βασικός εκπρόσωπος της αρχαίας τραγωδίας είναι ο Αριστοφάνης, ο οποίος έγραψε 44 έργα από τα οποία σώζονται τα 11.


                                  ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΙΚΗΣ ΚΩΜΩΔΙΑΣ

Μια αριστοφανική κωμωδία αποτελείται από:
- Τον πρόλογο.
- Την πάροδο.
- Τον επιρρηματικό αγώνα (λεκτική αντιπαράθεση του κεντρικού ήρωα με τον αντίπαλό του και επικράτηση του πρώτου).
- Την παράβαση (άμεση αποστροφή του χορού στους θεατές).
- Τις ιαμβικές σκηνές (αυτοτελείς σκηνές όπου ο κωμικός ήρωας αντιμετωπίζει συνήθως κάποιους ενοχλητικού επισκέπτες).
- Την έξοδο.

Ο χοροός στην κωμωδία διαλέγεται, κινείται, παρεμβαίνει στην δράση, έχει άποψη για τα δρώμενα. Πολλές κωμωδίες παίρνουν το όνομά τους από το χορό, ο οποίος συχνά είναι ζωόμορφος (Όρνιθες, Σφήκες κλπ.).

Η κωμωδία συχνά τελειώνει με νικητήριες εκδηλώσεις, μια θυσία, ένα γάμο, ένα συμπόσιο, με έναν εορταστικό κώμο και με την έλευση κάποιων επισκεπτών, που ζητούν μερίδιο από τις κατακτήσεις του ήρωα.

                                            ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΔΟΜΗ

Οι κωμωδίες του Αριστοφάνη αποτελούν παραλλαγές ενός τυπικού σχήματος: αρχικά, υπάρχει μια δυσάρεστη κατάσταση. Ένας μεσήλικας Αθηναίος (σπανιότερα Αθηναία ή άλλο πρόσωπο) με χαρακτηριστικό όνομα, συλλαμβάνει μια επαναστατική ιδέα και εφραρμόζει ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο, για να υπερβεί το πρόβλημα. Το σχέδιο βρίσκει την αποδοχή ή την απόρριψη κάποιων, αλλά στο τέλος τα εμπόδια υπερνικούνται και ο ήρωας θριαμβεύει.

                     ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ ΠΟΥ ΣΩΖΟΝΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ:

- Αχαρνής
- Ιππής
- Νεφέλαι
- Σφήκες
- Ειρήνη
- Όρνιθες
- Λυσιστράτη
- Θεσμοφοριάζουσαι
- Βάτραχοι
- Εκκλησιάζουσαι
- Πλούτος

Ο Αριστοφάνης στα τελευταία του έργα σημειώνει τη μετάβαση από την αρχαία στη μέση, ακόμη και στην νέα κωμωδία. Διακωμωδεί πρόσωπα, γεγονότα και καταστάσεις της εποχής του. Ανάμεσα στα πρόσωπα αυτά συγκαταλέγονται ο Κλέωνας, ο Σωκράτης και ο Ευριπίδης.