Χημεία Α' Λυκείου - Κεφάλαιο 3ο, Οξέα - Βάσεις - Άλατα - Οξείδια

1. Θεωρία ηλεκτρολυτικής διάστασης του Arhenious.

α) Όταν ένας ηλεκτρολύτης(οξύ, βάση, άλας) διαλυθεί στο νερό, διΐσταται σε κατιόντα(θετικά ιόντα) και ανιόντα(αρνητικά ιόντα).
β) Η διάσταση μπορεί να είναι πλήρης, όταν διΐσταται όλη η ποσότητα του ηλεκτρολύτη ή μερική όταν διΐσταται μέρος αυτής.
γ) Η διάσταση είναι ανεξάρτητη από την ύπαρξη ηλεκτρικού πεδίου.
δ) Το συνολικό φορτίο των κατιόντως είναι ίσο με το συνολικό φορτίο των ανιόντων, ώστε το διάλυμα που προκύπτει να είναι ηλεκτρικά ουδέτερο.


2. ΟΞΕΑ:  Ορισμός - Ταξινόμηση.

Οξέα είναι οι υδρογονούχες ενώσεις που όταν διαλυθούν στο νερό δίνουν λόγω διάστασης κατιόντα υδρογόνου Η+.
Γενικός Τύπος:   ΗxΑ.  όπου Α: ~αλογόνο ή θείο~  ή  ~ηλεκτραρνητική ρίζα~.

3. ΒΑΣΕΙΣ:  Ορισμός - Ταξινόμηση.

Βάσεις είναι ενώσεις που όταν διαλυθούν στο νερό δίνουν λόγω διάστασης ανιόντα υδροξειδίου OH-.
Γενικός Τύπος:  Μ(ΟΗ)x.  όπου Μ: μέταλλο με αρ.οξ. x<ή=3.






ΠΡΟΣΟΧΗ!  Η αμμωνία NH3 στα υδατικά της διαλύματα συμπεριφέρεται σαν βάση παρ'όλο που δεν περιέχει υδροξείδιο. Τα ιόντα του OH- σχηματίζονται από την αντίδραση ιοντισμού.










4. Το pH.

Το pH εκφράζει πόσο όξινο(acid) ή βασικό(alkaline) είναι ένα διάλυμα και παίρνει τιμές από 0 εώς 14. Ένα διάλυμα με pH 7, είναι τελείως ουδέτερο, και είναι το απιονισμένο νερό.

5.  Χαρακτήρες


Ι ) Όξινος Χαρακτήρας

α) Τα οξέα έχουν ξινή γεύση.
β) Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών.
π.χ. φαινολοφθαλεΐνη: άχρωμη
       βάμμα ηλιοτροπίου: κόκκινο χρώμα.
γ) Αντιδρούν με βάσεις(εξουδετέρωση).
HCl + NaOH --> NaCl + H2O
οξύ + βάση --> άλας + νερό
δ) Άγουν το ηλεκτρικό ρεύμα στα υδατικά τους διαλύματα και κατά την ηλεκτρόλυσή τους ελευθερώνεται αέριο Η2 στην κάθοδο.
ε) Αντιδρούν με τα δραστικότερα από τα μέταλλα και παράγεται άλας του μετάλλου(με τον μικρότερο αρ.οξ.) και αέριο Η2(απλή αντικατάσταση).
π.χ. Fe + 2HCl --> FeCl2 + H2
       Cu + Hcl --> απλά δεν γίνεται.


ΙΙ ) Βασικός Χαρακτήρας.

α) Οι βάσεις έχουν καυστική γεύση και αφή σαπωνοειδή.
β) Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών
π.χ. φαινολοφθαλεΐνη: κόκκινο χρώμα
       βάμμα ηλιοτροπίου: μπλε χρώμα.
γ) Αντιδρούν με οξέα(εξουδετέρωση)
Ca(OH)2 + 2HCl --> CaCl2 + 2H2O
βάση + οξύ --> άλας + νερό
δ) Άγουν το ηλεκτρικό ρεύμα τα τήγματα και τα υδατικά τους διαλύματα. Κατά την ηλεκτρόλυσή των διαλυμάτων τους ελευθερώνεται Ο2 στην άνοδο.


Ηλεκτρόλυση είναι το σύνολο των χημικών αντιδράσεων που λαμβάνουν χώρα κατά τη διαβίβαση συνεχούς ρεύματος στα διαλύματα των ηλεκτρολυτών(οξέων-βάσεων-αλάτων).



6. ΟΞΕΙΔΙΑ:  Ορισμός - Ταξινόμηση.

Οξείδια ονομάζονται οι ενώσεις των στοιχείων με το οξυγόνο.
Γενικός Τύπος:  Σ2Οx.  όπου Σ: στοχείο με αρ.οξ. =x.

Επίσης:

7. ΑΛΑΤΑ:  Ορισμός - Ταξινόμηση.

Άλατα είναι ιοντικές ενώσεις που περιέχουν κατιόν Μ(μέταλλο ή το ηλεκτροθετικό πολυατομικό ιόν NH4+) και ανιόν Α(αμέταλλο εκτός Ο ή αρνητικό πολυατομικό ιόν π.χ. CO3-2).
Γενικός Τύπος: ΜψΑx   όπου  Μ: μέταλλο ή αμμώνιο NH4+
                                                 Α: αμέταλλο εκτός Ο ή αρνητικό πολυατομικό ιόν.

π.χ. 
                                    Μη οξυγονούχα άλατα(κατάληξη -ούχο)

                                         FeS           θειούχος σίδηρος ( II )
                                         FeCl3         χλωριούχος σίδηρος ( III )
                                         Ca(CN)2   κυανούχο ασβέστιο
                                         (NH4)3P    φωσφορούχο αμμώνιο

                                    Οξυγονούχα άλατα(κατάληξη -ικο ή -ωδες)

                                         Ca3(PO4)2    φωσφορικό ασβέστιο
                                         K2SO4          θειικό κάλιο
                                         KHSO4         όξινο θειικό κάλιο
                                         Al2(SO3)3     θειώδες αργίλιο

- Τα άλατα προκύπτουν από εξουδετέρωση οξέος με βάση ή τις αντιδράσεις των μετάλλων με οξέα.
- Τα άλατα διΐστανται πλήρως.
- Έχουν υψηλά σημεία τήξης και πολλά είναι ευδιάλυτα στο νερό.